Fotogaleria

Gmina przyjazna środowisku

Gmina Przyjazna Środowisku

Wierzchowiny – Historia

Wierzchowiny należą do najstarszych miejscowości z terenu gminy. Pierwsza wzmianka  pochodzi z 1434 roku. W tym czasie powstała parafia Kumów i właśnie osadę Wirzchowiny włączono do nowo powstałej parafii. Nazwa tej wsi ma związek z  miejscami położonymi  nad wodą.

Kolejne losy wsi są takie same jak losy Żdżannego. W XV wieku dziedziczyli tu Żdżańscy. Jeszcze na przełomie XV i XVI wieku Wierzchowiny były osadą podobnej wielkości do Żdżannego. Jednak później w tej wsi wystąpiła zapewne jakaś zaraz lub inne nieszczęśnie powodując drastyczny spadek ludności.  Wieś była opuszczona i wg danych z 1563 roku Wierzchowiny były noviter locata, czyli założona od nowa. Kilka lat później liczba ludności w tej wsi wynosiła około 30 osób w tym czasie w Żdżannem mieszkało około 200 osób.

W pierwszej połowie XVI wieku dziedzicami wsi byli Żdżańscy oraz Skorutowie. Na przełomie XVI i XVII wieku właścicielem wsi był już Mikołaj Uhrowiecki a następnie jego syn  Marcin.

Od 1617 roku wsią władał Jan z Osieka Bądzyński a następnie jego syn Ludwik.  Po Bądzyńskich dziedziczyli Gawareccy i ich spadkobiercy: Ciemniewscy, Kuczyńscy, Przedwojowscy. Przez pewien czas mieli tu swoje udziały również Rzewuscy.

W ostatnich latach XVIII wieku całość dóbr Żdżanne wraz z Wierzchowinami objęli Ciemniewscy. Od 1800 roku dziedziczką została Katarzyna z Bonieckich Kwaśniewska a następnie jej spadkobiercy, Smorczewscy dziedziczący w tej wsi aż do 1944 roku.

W 1827 roku było tu 28 domów i 129 mieszkańców miejscowość należała do w parafii Kumów.

W 1864 roku na mocy uwłaszczenia w tej miejscowości powstało 50 gospodarstw chłopskich na 690 morgach ziemi. W XIX wieku używano też nazwy Wierzchwina.

Część ziemi w tej wsi należało do folwarku Wierzchowiny należącego do Smorczewskich.

Na przełomie XIX i XX wieku teren tej miejscowości stał się miejscem gdzie osiedlano chłopów z Ukrainy wyznawców prawosławia, chciano w ten sposób utworzyć  prorosyjskie grupy ludności.

Według spisu powszechnego z 1921 roku osada Wierzchowiny folwark liczyła  6 domów i 98 mieszkańców, a Wierzchowiny wieś miała 92 domy i 517 mieszkańców. Ludność wsi była podzielona wyznaniowo i narodowościowo.
W okresie międzywojennym właścicielem folwarku w tej wsi był Ludomir Robert Smorczewski, zmarły tragiczne w 1934 roku. Po nim dziedziczyły jego dzieci Robert i Maria. Majątek liczył 336 ha obszaru. W Wierzchowinach w tym czasie była cegielnia założona jeszcze w XIX wieku oraz gorzelnia. Cieślą w tej wsi był D. Mielniczuk, Handlem drzewem zajmował się M. Libsztejn. Kołodziejem był A. Chojnacki a kowalem D. Franczak. Były tu trzy sklepy spożywcze: W. Mielniczuka, A. Franczaka i J. Mikulika. Stolarzem był A. Chojnacki a szewcem G. Kozioł.